Hebrata górska, Gojnik, Sideritis

Herbata górska w zielarni pod Olimpem

Kiedy blisko dwadzieścia lat temu przyjechałam do greckiej wioski pod Olimpem, na prośbę
o podanie herbaty do śniadania usłyszałam pytanie: „czy jesteś przeziębiona?” Ludzie w tej wiosce po prostu nie znali zielonej ani czarnej herbaty. Pod pojęciem herbaty (τσαϊ) rozumieli pewne zioło, uważane za panaceum, którego przyjemny, delikatny aromat może umilić każdą porę dnia.

Od mojego pierwszego spotkania z herbatą górską upłynęło sporo czasu. Poznawałam jej zdumiewające właściwości. Co roku przywożę z Grecji kilka wiązek. Pomaga przetrwać zimę oraz jesienne i wiosenne epidemie grypy. Dzisiaj odwiedziłam śliczną kamienną wioskę Paleos Panteleimonas na stokach południowego Olimpu. W jednym z tamtejszych sklepików zakupiłam wiązkę herbaty górskiej, którą popijam pisząc tego posta.
Mówią na nią ogólnie τσαϊ του βουνού (tsaj tu wunu) – herbata górska. Chodzi o gatunek Sideritis, po polsku gojnik.

Na terenie samej Grecji wyróżniono 17 odmian gojnika, m.in. Sideritis scardica (tsaj olympou) na Olimpie, Sideritis clandestina w górach Tajget i Helmos na Peloponezie, Sideritis athoa na Atosie, Sideritis syriaca (zwana malotira) na Krecie czy Sideritis raeseri na Parnasie. Jedynie ta ostatnia jest uprawiana – pozostałe rosną na dziko.

Nazwa Sideritis pochodzi od greckiego słowa σίδηρος – żelazo – gdyż podobno w starożytności roślinę uważano za wspaniałe lekarstwo na rany zadane przez żelazną broń. Dioscorides zalecał herbatkę z gojnika rannym żołnierzom, którym pomagała ona szybciej dojść do zdrowia i zregenerować siły. Czyżby w polskiej nazwie pobrzmiewały echa gojących właściwości sideritisu? W czasach weneckich na Krecie herbatę górską nazwano z włoska malotira, czyli taka, która uśmierza wszelkie dolegliwości.

Właściwości lecznicze herbaty górskiej znane były od starożytności, a obecnie potwierdzają je badania naukowe. Wykazały one, że obok działania antyzapalnego i antyinfekcyjnego sideritis ma również łagodne działanie przeciwbólowe, antystresowe i uspokajające. Roślina posiada też właściwości bakteriostatyczne, odtruwające, diuretyczne, antybiegunkowe.

Owe wielostronne właściwości lecznicze herbata górska zawdzięcza głównie wysokiej zawartości flawonoidów, monoterpenoidów, diterpenoidów, fenylopropanolu, irydoidów, carvacolu.

Tsai Olimpou - herbata górska z Olimpu, z której sporządziłam mój napar.

Herbata z gojnika przyda się przy następujących dolegliwościach:

wszelkie stany zapalne, także w przewodzie pokarmowym i drogach moczowych
infekcje wirusowe (np. grypa)
przeziębienia z wysoką gorączką
infekcje bakteryjne, zwłaszcza górnych dróg oddechowych
bóle żołądka
niektóre dolegliwości jelitowe

Olejek z kreteńskiej odmiany Sideritisu jest szczególnie skuteczny w zwalczaniu mikrobów, podczas gdy olejek pozyskiwany z odmian rosnących na Parnasie i wyspie Eubei działa wspomagająco w profilaktyce osteoporozy.

Herbatka z gojnika

Sposób przyrządzania według babci Kateriny z Litochoro

Pokruszyć 1-2 suszone pędy gojnika (kwiatostan, liście i łodygę),
2 łyżki suszu zalać zimną wodą (1/2 l), najlepiej w glinianym lub emaliowanym naczyniu,
Postawić na ogniu i doprowadzić do wrzenia.
Gotować na bardzo wolnym ogniu przez 5 minut, aż wywar nabierze intensywnie żółtego koloru.
(można wrzucić kawałek kory cynamonu).
Zlać do filiżanek i od razu podawać.
Można dodać odrobinę miodu tymiankowego lub plasterek cytryny, choć tak naprawdę szkoda psuć subtelny smak herbatki.